(Jolanta Kramarz)
Zapewne zastanawialiście się kiedyś Państwo, jak to się dzieje, że pies prowadzi niewidomą osobę. Czy jest tak mądry, że sam wie, dokąd pójść? Czy raz nabyte umiejętności zapamiętuje i posiada do końca życia?
Zanim osoby niewidome zaczną współpracować z psami przewodnikami, też na ogół nie znają odpowiedzi na podobne pytania. Nie mając wiedzy o psie przewodniku, czasami mylnie wyobrażają sobie jego rolę. Udział w programie przekazywania psów przewodników pozwala im przygotować się do umiejętnego kierowania psem i swoim życiem w roli jego opiekuna. Często jest to jedna z piękniejszych ról.
W Fundacji staramy się zawsze dobrze poznać sytuację osób zamierzających współpracować z psami przewodnikami. Psy przyznajemy tym osobom niewidomym, które nie mogą wykorzystać wzroku przy poruszaniu się, są dorosłe i odpowiedzialne, lubią zwierzęta, pracują zawodowo albo społecznie, są zmotywowane do samodzielnego podróżowania. Podstawowym zadaniem czworonożnych asystentów będzie bowiem praca i towarzyszenie niewidomym wszędzie tam, gdzie się przemieszczają. Przyszłym użytkownikom chcemy dostarczyć wiedzy niezbędnej do opieki nad psami i umiejętności w zakresie korzystania z ich pomocy. Decyzja o przyjęciu do programu przekazywania psów przewodników zostaje podjęta wspólnie przez specjalistów wraz z niewidomymi kandydatami. Zależy nam, żeby osoby niewidome brały pod uwagę to, czy w ich życiu jest miejsce dla psa przewodnika (kąt w domu i możliwość finansowania jego utrzymania), czy mają motywację i energię, aby nauczyć się z nim współpracować, a także odwagę do korzystania z jego potencjału. Sprawdzamy, czy kandydaci rozumieją swoje usytuowanie w przestrzeni – umiejętnie poruszają się z białą laską. Równie ważne jest, jaki mają temperament, ponieważ także pod tym kątem pies musi być do nich dobrze dopasowany.
Do udziału w programie kwalifikujemy również osoby z dodatkowymi schorzeniami, jednak schorzenia te powinny pozwalać na poruszanie się bez używania pomocy ortopedycznych, a także nie zaburzać współpracy z psem.
Większość osób korzystających z pomocy psa przewodnika trzyma pałąk uprzęży w lewej ręce, dlatego standardowo szkolimy psa do chodzenia przy lewej nodze osoby niewidomej. Gdyby jednak kandydat nie miał lewej ręki albo nie mógł jej wykorzystać podczas współpracy z psem, podpisuje oświadczenie, iż jest świadomy wyszkolenia psa odpowiednio do swoich potrzeb. Wprowadziliśmy taki wymóg, ponieważ trudno byłoby przekazać innej osobie przewodnika przygotowanego do chodzenia przy prawej nodze.
Stwarzamy także warunki do tego, by kandydaci przemyśleli argumenty za i przeciw obecności psa przewodnika w ich życiu. Ogólnie rzecz ujmując, do współpracy z psem zachęca możliwość korzystania z wielkiej psiej pomocy w samodzielnym poruszaniu się, a także przyjaźń, jaką wielu ludzi nawiązuje z czworonogiem. Według nas warto pokazać osobom deklarującym się jako zdecydowane także negatywne strony posiadania psa przewodnika, ażeby w przypadku decyzji na tak były przygotowane na ewentualne trudności i mimo ich wystąpienia nie traciły motywacji do rozwijania więzi oraz współpracy z psem. Uczestnictwo w programie to także moment, kiedy można wycofać się z decyzji o przyjęciu psa przewodnika.
Kandydaci spełniający wstępne kryteria przechodzą następujące etapy programu:
- wypełnienie i nadesłanie do Fundacji ankiety dla osób ubiegających się o otrzymanie psa przewodnika;
- utrzymywanie kontaktu z wyznaczonym pracownikiem Fundacji;
- aktywny udział w szkoleniu kwalifikacyjno-informacyjnym;
- konsultacje prowadzone podczas szkolenia, w tym z psychologiem, trenerem psów oraz z instruktorem orientacji przestrzennej;
- uczestnictwo w indywidualnym kursie przekazywania psa przewodnika oraz zżywania się z nim;
- egzamin w zakresie poruszania się z psem przewodnikiem;
- przyjęcie psa, akcesoriów dla niego i dokumentów (zawarcie umowy, odebranie certyfikatu).
Osoby ubiegające się o psa przewodnika zapraszamy do zapoznania się z treścią zakładki „Pies przewodnik” na stronie http://fundacjavismaior.pl, gdzie znajdują się artykuły zawierające podstawowe informacje na temat psów przewodników. Zachęcamy także do zapoznania się z regulaminem, który znajduje się pod adresem: http://fundacjavismaior.pl/pies-przewodnik/zostan-wlascicielem. Tutaj również umieściliśmy ankietę dla osób ubiegających się o psa przewodnika. Jej wypełnienie i przesłanie do Fundacji jest pierwszym obowiązkowym wymogiem stawianym kandydatom. Ankieta zawiera między innymi dane osobowe, pytania o samodzielność w zakresie poruszania się, a także o aktywność życiową. Po jej otrzymaniu dzwonimy do osób, które nadesłały do nas ankietę – jest to drugi etap na drodze do otrzymania psa. Należy jednak powiedzieć, że równie chętnie rozmawiamy ze wszystkimi osobami rozważającymi decyzję o przyjęciu przewodnika.
Pies potrzebuje wsparcia i ludzkiej opieki. Aby je dostał, ważne jest, żeby jego przyszły opiekun posiadał odpowiednie predyspozycje do współpracy z psem, a następnie, by przygotował się do pełnienia nowej w swoim życiu roli.
Dla kandydatów to czas kolejnego etapu przygotowań, trzecim bowiem warunkiem ich przyjęcia do programu przekazywania psów przewodników jest aktywny udział w szkoleniu kwalifikacyjno-informacyjnym. Zapraszamy na nie osoby, których ankiety zostały pozytywnie zweryfikowane. Z obowiązku udziału w szkoleniu podstawowym zwalniamy jedynie uczestników zaawansowanego szkolenia dla właścicieli psów przewodników, którzy ukończyli je z wynikiem pozytywnym w Fundacji Vis Maior. To sytuacja, kiedy uczestnik, który skończył je z wynikiem pozytywnym, ubiega się o kolejnego psa przewodnika.
Podczas kilkudniowego szkolenia podstawowego specjaliści uczą, jak opiekować się psem, mówią o metodach wpływania na jego zachowanie, o roli psa przewodnika w rodzinie osoby niewidomej oraz w relacjach z innymi ludźmi, a także o prawach i obowiązkach osób, które poruszają się w asyście psów. Zajęcia mają charakter wykładów i warsztatów. Są prowadzone przez psychologów, prawników, trenerów i weterynarzy. Jest wtedy czas na zadawanie pytań, mówienie o swoich wątpliwościach, sposobność do zapoznania się ze sprzętem używanym do pielęgnowania i prowadzenia psa (szczotek, furminatorów, szamponów, smyczy krótkich i automatycznych, kagańców, a także szorek, czyli uprzęży). Prelegenci przyprowadzają też ze sobą psy. Niektóre z nich można poznawać dotykiem i zaprzyjaźniać się z nimi, natomiast pracujących przewodników nie powinny absorbować osoby postronne, ponieważ psy te muszą być skupione na wykonywanej pracy. Dzięki swojej obecności pokazują jednak uczestnikom, jaka dyscyplina będzie im potrzebna w przyszłej współpracy z własnymi psami.
Kolejny element szkolenia podstawowego to konsultacje indywidualne prowadzone przez psychologa, trenera psów oraz instruktora orientacji przestrzennej. Obejmują one:
- rozmowy z kandydatami o ich aktywności życiowej;
- ocenę umiejętności kandydatów w zakresie poruszania się z białą laską;
- określenie temperamentu poszczególnych kandydatów w celu optymalnego dopasowania ludzi i psów.
Tak zindywidualizowane podejście wpływa na większą satysfakcję z późniejszej współpracy tandemów człowiek – pies. Po egzaminie uczestnicy mają już przedsmak tego, co ich czeka – otrzymują mały prezent w postaci możliwości przejścia krótkiego odcinka w asyście wykwalifikowanego psa przewodnika. Konsultacje, czyli egzamin, podsumowujemy informacją zwrotną od i do uczestnika szkolenia. Ustalamy wtedy z nim, że kwalifikuje się do programu przekazywania psów przewodników albo że musi jeszcze popracować nad spełnianiem jakiegoś warunku, np. nad samodzielnym poruszaniem się, podjęciem aktywności zawodowej lub ustabilizowaniem sytuacji życiowej. Możliwa jest też decyzja negatywna, np. gdy uczestnik programu nie ma zbyt wielu okazji do samodzielnego wychodzenia z domu, nie lubi zwierząt lub oczekuje od przewodnika pełnej inicjatywy podczas prowadzenia. Szkolenie w Fundacji Vis Maior nie zobowiązuje do przyjęcia psa. To oznacza, że według nas spełniło ono swoją rolę również wtedy, kiedy uczestnik świadomie nie decyduje się na psa.